www.podatki.biz

19.08.2021

Wszelkie zmiany wprowadzane w ustawie o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie są wykonywane z urzędu, lecz na wniosek świadczeniobiorców. Jednym z takich przykładów jest sytuacja, kiedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaniżał emerytury osobom, które otrzymywały je po wcześniejszych rentach. ZUS na swojej stronie internetowej podaje informację, że składnik emerytury wynoszący 24 proc. kwoty bazowej oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dniu składania wniosku o emeryturę i takie wnioski można składać. Ile osób na chwilę obecną posiada lub posiadało wiedzę o możliwości ponownego przeliczenia swoich emerytur oraz ile osób złożyło wnioski o ponowne przeliczenie swoich emerytur? – pyta poseł w interpelacji do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej.

Interpelacja nr 25622 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie ponownego przeliczenia świadczeń emerytalnych ubezpieczonym, którzy wcześniej pobierali rentę z tytułu niezdolności do pracy

Szanowna Pani Minister,

wszystkie jednostki publiczne w Polsce zostały w pełni zinformatyzowane, co umożliwiło pracownikom obsługującym systemy ich sprawniejszą pracę, a interesantom szybszy i łatwiejszy dostęp do informacji.

Należy jednak zaznaczyć, że nie każdą sprawę można załatwić on-line, szczególnie gdy ona dotyczy osób w wieku emerytalnym. Osoby starsze zazwyczaj mają problem z przemieszczaniem się, nie wspominając o jakiejkolwiek obsłudze komputera. Bez wsparcia i pomocy rodziny bądź najbliższych im osób nie są w stanie załatwić swoich spraw. Najczęściej dotyczą one świadczeń emerytalnych wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wszelkie zmiany wprowadzane w ustawie o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie są wykonywane z urzędu, lecz na wniosek świadczeniobiorców.

Jednym z takich przykładów jest sytuacja, kiedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaniżał emerytury osobom, które otrzymywały je po wcześniejszych rentach. Świadczeniobiorcy dostawali miesięcznie mniej nawet po kilkadziesiąt złotych. W tej sprawie interweniował rzecznik praw obywatelskich, który oficjalnie oświadczył, że ZUS zaniża emerytury osób, które wcześniej pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy. Gdy osiągali oni wiek emerytalny, wyliczono im część socjalną świadczenia, przyjmując kwotę bazową obowiązującą w chwili przyznania renty. Tak samo traktowano przedemerytów, którzy doczekali się emerytury. Przyjęcie kwoty bazowej sprzed kilku lat zamiast aktualnej powodowało, że świadczenie było niższe. Według rzecznika praw obywatelskich takie działanie ZUS-u było niezgodne z prawem. ZUS na swojej stronie internetowej podaje informację, że wobec podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 29 października 2002 roku składnik emerytury wynoszący 24 proc. kwoty bazowej oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dniu składania wniosku o emeryturę i takie wnioski można składać.

Jednocześnie nasuwa się pytanie: Ile osób na chwilę obecną posiada lub posiadało wiedzę o możliwości ponownego przeliczenia swoich emerytur oraz ile osób złożyło wnioski o ponowne przeliczenie swoich emerytur? Brak wystarczającej wiedzy świadczeniobiorców spełniających powyższe kryteria pozbawia ich możliwości otrzymywania emerytur w wyższej wysokości, co niewątpliwie jest dla nich bardzo krzywdzące.

Wobec powyższego proszę Panią Minister o odpowiedź na pytania:

1. Czy rząd zamierza wprowadzić zmiany w ustawie o FUS, tak aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych mający pełne dane świadczeniobiorców (system informatyczny) przeliczał świadczenia emerytalne z urzędu, a nie na wniosek świadczeniobiorców, szczególnie gdy sytuacja dotyczy emerytów, którzy wcześniej pobierali rentę z tytułu niezdolności do pracy?
2. Ilu obecnie emerytów złożyło wniosek o ponowne przeliczenie swoich świadczeń w oparciu o wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2002 roku, a ilu emerytów na chwilę obecną nie skorzystało z takiej możliwości?

Poseł Wojciech Saługa

23 lipca 2021 r.

Odpowiedź na interpelację nr 25622 w sprawie ponownego przeliczenia świadczeń emerytalnych ubezpieczonym, którzy wcześniej pobierali rentę z tytułu niezdolności do pracy

Szanowna Pani Marszałek,

odpowiadając na interpelację nr 25622 Posła na Sejm RP Pana Wojciecha Saługi w sprawie ponownego przeliczenia świadczeń emerytalnych ubezpieczonym, którzy wcześniej pobierali rentę z tytułu niezdolności do pracy, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.) uregulowano przysługujące z powszechnego systemu emerytalno-rentowego uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych oraz zasady obliczania bądź ponownego ustalenia wysokości tych świadczeń.

W zreformowanym powszechnym systemie emerytalno-rentowym przyjęto, że ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. zachowują uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych oraz zasady ustalania wysokości tych świadczeń na tzw. starych zasadach. Znajdują one określone zastosowanie w przypadku ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. w zależności od spełnienia wymaganych warunków. W przypadku ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych na tzw. starych zasadach znajdują zastosowanie regulacje art. 53 wymienionej na wstępie ustawy.

W myśl obecnie obowiązujących przepisów zawartych w art. 53 wskazanej ustawy, wysokość emerytury wynosi: 24% kwoty bazowej, po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych oraz po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych. Przy obliczaniu emerytury okresy składkowe i okresy nieskładkowe, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury. W art. 21 ust. 1 pkt 1 zostały określone zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z tym przepisem podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy stanowi podstawa wymiaru renty w wysokości uwzględniającej rewaloryzacje oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty. Zasada ta jest także stosowana do ustalenia podstawy emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury albo ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty albo do emerytury. Rozwiązanie to nie jest stosowane, jeżeli osoba zainteresowana po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazała za podstawę wymiaru emerytury, podlegała co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zasady te stosuje się odpowiednio, jeżeli podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjętej do obliczenia świadczenia przedemerytalnego.

Wniesiona przez Pana Posła Wojciecha Saługę interpelacja dotyczy uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2002 r., podjętej w składzie 3 sędziów, w wyniku zgłoszonego w dniu 24 lipca 2002 r. do Sądu Najwyższego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu zagadnienia prawnego, stanowiącej, że „Przy ustalaniu na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, z późn. zm. ) wysokości emerytury osoby, która miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i która żąda przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawę wymiary renty (art. 21 ust.1 pkt 1 tej ustawy), składnik emerytury wynoszący 24 % kwoty bazowej oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę.”.

W sprawie tej uchwały oraz działania na jej tle organu rentowego Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przedstawił, że „Uchwała ta dotyczyła takich spraw, w których wniosek o emeryturę złożyła osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, a do ustalenia podstawy wymiaru nie przedłożyła wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne uzyskanych w okresie wskazanym w art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lecz wnioskowała, aby za podstawę wymiaru emerytury przyjęto podstawę wymiaru renty albo też wnioskowała o ustalenie podstawy wymiaru emerytury według najkorzystniejszego wariantu. Zgodnie z tym rozstrzygnięciem, w takim przypadku gdy za podstawę wymiaru emerytury przyjęto podstawę wymiaru renty:

• część socjalna emerytury obliczana jest od kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę,

• część emerytury zależna od podstawy wymiaru i uwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych, obliczana jest od kwoty bazowej przyjętej do obliczenia renty, a następnie waloryzowana w terminach waloryzacji, jakie miały miejsce do daty przyznania emerytury.”.

Prezes Zakładu stwierdził również, że „Ponownemu rozpatrzeniu – z zastosowaniem wymienionej uchwały Sądu Najwyższego – podlegają także sprawy, w których wydano już decyzję ustalającą wysokość emerytury z pominięciem wymienionej uchwały. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, przy okazji załatwiania konkretnej sprawy. Obowiązek ponownego rozpatrywania tych spraw z urzędu, przy okazji załatwiania innych wniosków, organy rentowe realizują bezterminowo. W przypadku, gdy ustalana jest renta rodzinna po osobie uprawnionej do emerytury, która nie zgłosiła wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury zgodnie z wymienioną uchwałą Sądu Najwyższego, organy rentowe z urzędu przeliczają tę emeryturę z uwzględnieniem uchwały, a wysokość renty rodzinnej obliczają od tak ustalonej renty. Ponownemu ustaleniu podlegają także renty rodzinne obliczone bez zastosowania tej zasady. Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264), wprowadzono do ustawy emerytalnej zapisy szczegółowo regulujące zasady przyjmowania odpowiedniej kwoty bazowej do ustalenia wysokości emerytury w przypadku, gdy do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wskazywana jest podstawa wymiaru renty. Zgodnie z art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej, część socjalną emerytury oblicza się od kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę, jeżeli zainteresowany, co najmniej przez 30 miesięcy po nabyciu uprawnień do świadczenia, podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zgodnie z art. 53 ust. 5 ustawy emerytalnej, zasada ta ma także zastosowanie do przypadków, w których za podstawę wymiaru emerytury wskazywana jest podstawa wymiaru emerytury przyjęta do obliczenia świadczenia przedemerytalnego (uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r. dotyczyła wyłącznie sytuacji ustalania części socjalnej emerytury przysługującej osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy). Należy również wskazać, że od 1 stycznia 2006 r. weszły w życie przepisy art. 27a i art. 54a ustawy emerytalnej, dodane ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 169, poz. 1412). Zgodnie z tymi przepisami, gdy osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy osiągnie wiek emerytalny wynoszący 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna, organ rentowy z urzędu zobowiązany jest do przyznania tej osobie emerytury. Wysokość tej emerytury obliczana jest w sposób najkorzystniejszy dla zainteresowanego, między innymi z zastosowaniem opisanego wyżej art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Wysokość przyznanej z urzędu emerytury nie może być niższa od wysokości dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Odnosząc się do postulatu Pana Posła dotyczącego wprowadzenia przepisu nakazującego Zakładowi przeliczanie świadczeń z urzędu na podstawie danych zapisanych na koncie ubezpieczonego, a nie na wniosek, należy wskazać, że Zakład nie prowadzi odrębnej ewidencji tego typu spraw i ewentualne wprowadzenie tej regulacji oznaczałoby konieczność analizy przez Zakład akt emerytalno-rentowych wszystkich spraw, w których została dotychczas przyznana emerytura. Rodziłoby to zagrożenie realizacji innych ustawowych zadań Zakładu. Z uwagi na brak odrębnej ewidencji spraw emerytur przyznanych po osobach uprawnionych do rent z tytułu niezdolności do pracy, którym do ustalenia podstawy emerytury przyjęto podstawę wymiaru renty, Zakład nie ma możliwości ustalenia ilu osobom – na wniosek lub z urzędu przy okazji załatwiania sprawy – przeliczono emerytury z zastosowaniem uchwały Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r., a ilu emerytów nie zostało jeszcze objętych tym przeliczeniem.”.

Należy dodać, że podstawową zasadą powszechnego systemu emerytalno-rentowego dotyczącą prawa do świadczeń emerytalno-rentowych w ustalonej wysokości jest zasada wnioskowości wyrażona w art. 116 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tą zasadą postępowanie w sprawie świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku osoby zainteresowanej. Wniosek ten może być wycofany do momentu uprawomocnienia się decyzji dotyczącej świadczenia, co skutkuje umorzeniem postępowania w sprawie świadczeń.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że nie są prowadzone prace nad zmianą w tym zakresie regulacji zawartych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 17 sierpnia 2021 r.

Informację przekazał kol. Albin Piątkowski

www.podatki.biz