Coraz więcej emerytów pobiera głodowe emerytury
19.09.2022
Coraz więcej emerytów pobiera głodowe emerytury
Aż 337,6 tys. osób musi przeżyć za mniej niż 1250 zł miesięcznie, bo właśnie tyle wyniosła minimalna emerytura pod koniec 2021 roku. Liczba osób, którym wypłacane jest tak niskie świadczenie, rośnie drastycznie z każdym rokiem. Od 2012 roku liczba ta wzrosła z 23,9 tys. do wyżej wspomnianych 337,6 tys. w roku 2021. Wynika z tego, że liczba emerytów, których świadczenie jest bardzo niskie, wzrosła 14-krotnie.
Interpelacja nr 35149 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie wzrostu liczby osób pobierających emerytury niższe niż emerytura minimalna
Szanowna Pani Minister!
Emeryci biją na alarm w związku z głodowymi emeryturami. Są to emerytury, których wysokość jest poniżej wartości emerytury minimalnej. Aż 337,6 tys. osób musi przeżyć za mniej niż 1250 zł miesięcznie, bo właśnie tyle wyniosła minimalna emerytura pod koniec 2021 roku. Niezwykle niepokojący jest fakt, że liczba osób, którym wypłacane jest tak niskie świadczenie, rośnie drastycznie z każdym rokiem. Od 2012 roku liczba ta wzrosła z 23,9 tys. do wyżej wspomnianych 337,6 tys. w roku 2021. Wynika z tego, że liczba emerytów, których świadczenie jest bardzo niskie, wzrosła 14-krotnie.
Nie ulega nawet najmniejszym wątpliwościom, że tak niska suma świadczenia nie wystarcza nawet na pokrycie podstawowych potrzeb życiowych. Każdy z nas ma prawo do prowadzenia godnego życia, dlatego kluczowe jest natychmiastowe podjęcie działań przez Radę Ministrów, których celem będzie zapewnienie odpowiednich rozwiązań systemowych w celu poprawy ich tragicznej sytuacji. W przypadku emerytów jest to szczególnie istotne z uwagi na fakt, że z racji na ich sędziwy wiek w znacznej większości nie byliby oni stanie podjąć pracy zarobkowej.
Wspomniana grupa emerytów nie ma łatwo, bo tona węgla kosztuje więcej niż 3000 złotych, co jest równowarte prawie trzem takim emeryturom. Do tego możemy doliczyć wzrost kosztów życia związany z bardzo wysokim wskaźnikiem inflacji oraz fakt, że emeryci są grupą społeczną, która musi wydawać dużą część swoich pieniędzy na leki. Emeryci w naszym kraju mają jedną z najcięższych sytuacji w całej Unii Europejskiej, a tendencja jasno wskazuje, że jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, będzie tylko gorzej.
Musimy natychmiast zająć się poprawą stanu finansowego osób starszych i wesprzeć ich w trudach życia codziennego, inaczej każdy dzień pozostanie dla nich dniem walki o przeżycie. Naszym obowiązkiem jest zapewnienie emerytom spokojnego odpoczynku po przepracowanych latach pracy.
Mając na uwadze powyższy stan faktyczny, zwracam się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1. Jakie działania podjęła Rada Ministrów w celu poprawy sytuacji emerytów, których świadczeniemerytalne wynosi mniej niż emerytura minimalna?
- Z czego wynika tak drastyczny wzrost liczby emerytów, którzy otrzymują emeryturę niższą niż emerytura minimalna?
- Jakie działania zamierza podjąć Rada Ministrów w celu zmniejszenia liczby osób otrzymujących emeryturę niższą niż emerytura minimalna?
- Czy ministerstwo posiada dane, ilu emerytów będzie pobierać emeryturę mniejszą niż minimalna w 2022 roku? Jeśli tak, proszę o ich przedstawienie.
- Czy ministerstwo posiada planowe dane dotyczące przyszłych lat? Jeśli tak, proszę o ich przedstawienie.
Poseł Michał Jaros
3 sierpnia 2022 r.
Odpowiedź na interpelację nr 35149 w sprawie wzrostu liczby osób pobierających emerytury niższe niż emerytura minimalna
Szanowna Pani Marszałek,
w odpowiedzi na interpelację Posła na Sejm RP Pana Michała Jarosa, znak: K9INT35149, w sprawie wzrostu liczby osób pobierających emerytury niższe niż emerytura minimalna, uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Na wstępie pragnę zapewnić, że zabezpieczenie społeczne osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe stanowi jeden z priorytetów Rządu RP.
Powszechny system emerytalny, opiera się na zasadzie ekwiwalentności odprowadzonych składek i należnego świadczenia. Emerytury wypłacane z systemu powszechnego mają charakter indywidualny, a ich wysokość jest ustalana na podstawie wkładu wniesionego w postaci składek. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty.
W nowym systemie emerytalnym, określonym przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504), źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Rozwiązanie to przesądza o tym, że wysokość emerytury wynika z podejmowanych przez ubezpieczonego działań w okresie życia zawodowego. Z systemu tego usunięto większość elementów nie ubezpieczeniowych i socjalnych, tak aby powiązać wysokość przyszłego świadczenia z sumą składek odprowadzanych od przychodów ubezpieczonego w całym okresie jego aktywności zawodowej. Jednocześnie, wsparcie o charakterze poza ubezpieczeniowym może być oferowane przez służby pomocy społecznej.
W trosce o osoby pobierające najniższe świadczenia emerytalno-rentowe, wprowadzono w ostatnich latach wiele zmian mających na celu poprawę jakości życia tych osób. Objęły one swoim zakresem zarówno wysokość świadczeń najniższych, jak i ich waloryzację, która jest istotnym elementem wpływającym na podwyższenie emerytur i rent.
Od 1 marca 2022 r. świadczenia emerytalno-rentowe wzrosły o 7%. Jest to dużo wyższy wzrost świadczeń, niż gdyby zastosowany został wskaźnik waloryzacji ustalony według obowiązujących zasad, wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Zgodnie bowiem z ustawą o emeryturach i rentach z FUS, wskaźnik waloryzacji odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.
Biorąc pod uwagę wskaźniki makroekonomiczne ogłoszone przez Prezesa GUS, tj. wskaźnik inflacji ogółem w 2021 r. i realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w 2021 r., przy 20% udziale realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji – wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2022 r. ukształtowałby się na poziomie 105,7%.
Jednakże realizując skuteczną politykę wsparcia seniorów, chcąc w większym stopniu zabezpieczyć ich sytuację finansową w związku z rosnącymi cenami towarów i usług konsumpcyjnych, Rada Ministrów w dniu 11 lutego 2022 r. przyjęła rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2022 r., ustalając wysokość przedmiotowego zwiększenia na poziomie 63,33% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2021 r.
W związku z powyższym, wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2022 r. wynosi 107,0%. Przy wskaźniku waloryzacji 107,00% – kwoty najniższych świadczeń od 1 marca 2022 r. wynoszą:
- kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy:
- 1338,44 zł – dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;
- 1003,83 zł – dla osób częściowo niezdolnych do pracy;
- kwota najniższej emerytury, renty socjalnej i renty rodzinnej: 1338,44 zł.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że zgodnie z zapowiedzią Premiera, w sierpniu 2022 r. rozpoczęto wypłatę 14. emerytury. Czternastka jest wypłacana w wysokości nie wyższej niż kwota najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca 2022 r.
W 2022 roku emeryci i renciści otrzymali też trzynastą emeryturę, która jest już corocznym, dodatkowym świadczeniem gwarantowanym ustawą. Trzynastka jest wypłacana w wysokości najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca danego roku. Od 1 marca 2022 r. najniższa emerytura wynosi 1338,44 zł brutto. ZUS 13. emeryturę wypłacił wraz ze świadczeniami wypłacanymi za kwiecień 2022 r.
Świadczenia z ubezpieczenia i zaopatrzenia emerytalnego przysługują tylko tym osobom, które spełniają wszystkie ustawowe warunki nabycia do nich prawa. Pozostałym osobom przysługują świadczenia wynikające z ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że w zreformowanym systemie emerytalnym staż emerytalny nie jest warunkiem do uzyskania prawa do emerytury, lecz służy jedynie uzyskaniu prawa do pobierania świadczenia w wysokości minimalnej, gwarantowanej przez państwo. Osiągnięcie określonego wieku emerytalnego stanowi obecnie jedyną przesłankę nabycia prawa emerytury. Stąd też po osiągnięciu wieku emerytalnego nawet przy bardzo krótkim okresie ubezpieczenia można wystąpić z wnioskiem o emeryturę. Wysokość emerytury jest adekwatna do zewidencjonowanego kapitału składkowego (do okresu ubezpieczenia i wysokości odprowadzanych składek) oraz dalszego średniego trwania życia w momencie przejścia na emeryturę. Konsekwencją krótkiego okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne jest bardzo niska wysokość emerytury (tzw. emerytury groszowe).
W tzw. starym systemie (dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.) warunkami do uzyskania prawa do emerytury było ukończenie powszechnego wieku emerytalnego oraz udowodnienie przynajmniej 20-letniego (w przypadku kobiety) lub 25-letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i nieskładkowego. Istniała możliwość nabycia prawa do emerytury również dla ubezpieczonych, którzy nie osiągnęli wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (nabycie praw do świadczenia przy obniżonym o 5 lat stażu ubezpieczeniowym), z tym jednak zastrzeżeniem, że emerytura taka nie zostanie podwyższona do wysokości emerytury minimalnej, gdyby jej wysokość okazała się od niej niższa. Określony staż obok wieku emerytalnego był również warunkiem do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury przez osobyrodzone po 31 grudnia 1948 r., które określone ustawowo warunki spełniły do końca 2008 r. Brak określonego stażu, przy spełnieniu pozostałych warunków, uniemożliwiał uzyskanie prawa do emerytury.
Od dnia 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce nowy system emerytalny, który dotyczy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. W systemie tym prawo do emerytury uzależnione zostało od osiągnięcia określonego ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wieku emerytalnego, który obecnie wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ustawodawca nie określił natomiast wymaganego minimalnego wymiaru stażu ubezpieczeniowego (tak jak to było w starym systemie emerytalnym). Tym samym za każdy okres ubezpieczenia (nawet bardzo krótki, wynoszący nawet 1 tydzień czy miesiąc) przysługuje emerytura, powodując, że obecnie są wypłacane świadczenia nawet w bardzo niskiej wysokości (zwaloryzowany kapitał składkowy dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia), gdyż co do zasady wysokość świadczenia jest wynikiem przebiegu życia zawodowego ubezpieczonego, jak również decyzji o momencie jego zakończenia.
Staż emerytalny nie jest warunkiem do uzyskania prawa do emerytury, lecz służy jedynie uzyskaniu prawa do pobierania świadczenia w wysokości minimalnej, gwarantowanej przez państwo (przy stażu 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).
Następstwem tak skonstruowanego systemu jest powstanie prawa do emerytury bez gwarancji wysokości najniższej emerytury, czyli w kwocie niższej niż najniższa emerytura gwarantowana ustawowo dla świadczeniobiorców, którzy nie udokumentowali co najmniej 20/25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego. W tzw. starym systemie emerytalnym, osoby z krótkim stażem pracy nie miały prawa do emerytury, gdyż osoba, która nie miała wymaganego określonego stażu ubezpieczeniowego nie nabyła prawa do emerytury.
Najniższa wysokość emerytury odnotowana w grudniu 2021 r. wynosiła 0,01 zł. Pobierała ją osoba, która nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu przed dniem 1 stycznia 1999 r., a po tym okresie udowodniła jeden dzień ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia.
W okresie ostatnich 11 lat liczba emerytur wypłacanych w wysokości niższej od najniższej emerytury wzrosła z poziomu 23,9 tys. w 2011 r. do 337,6 tys. w 2021 r. Zgodnie z danymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w lipcu 2022 r. wypłacono 352 tys. emerytur w wysokości niższej niż minimalna, czyli poniżej 1338,44 zł.
Podkreślenia wymaga fakt, że prawie połowa spośród emerytów, którym w grudniu 2021 r. wypłacano emeryturę w wysokości niższej niż najniższa miało tę emeryturę obliczoną jedynie ze zwaloryzowanego kapitału początkowego – osoby te nie odprowadzały składek na ubezpieczenia społeczne po 1998 r. Oznacza to, że osoby te nie pracowały od 1999 r. lub wykonywały aktywność zawodową bez podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.
Oznacza to, że kolejnym czynnikiem wpływającym na wysokość emerytury jest malejąca rola kapitału początkowego w wysokości świadczenia (krótszy okres podlegania ubezpieczeniom społecznym przed 1 stycznia 1999 r.).
Pragnę dodać, że do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wpływa wiele wystąpień, w których poruszane są różne problemy. Zapewniam, że sytuacja świadczeniobiorców jest na bieżąco analizowana, wszystkie uwagi i propozycje są analizowane odpowiednio, co do wagi i zasadności przedłożonych argumentów, a następnie oceniane, co do możliwości ewentualnego wprowadzenia ich w życie, tak aby nowe rozwiązania służyły poprawie sytuacji materialnej najuboższych emerytów i rencistów. Ze względu jednak na fakt, że każda zmiana w systemie emerytalnym niesie za sobą poważne konsekwencje finansowe i dotyczy milionów osób, wszelkie nowe rozwiązania muszą być dokładnie przeanalizowane przed ich wprowadzeniem w życie.
Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Stanisław Szwed
Warszawa, 1 września 2022 r.
Informację przekazał kol. Albin Piątkowski