Wyższego zasiłku pogrzebowego nie będzie
Obecna kwota zasiłku pogrzebowego, która, zgodnie z art. 80 ustawy emerytalnej, wynosi 4000 zł, obowiązuje od dnia 1 marca 2011 r. wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. poz. 1578). Ustawa ta zmieniła wcześniej obowiązującą regulację, zgodnie z którą zasiłek pogrzebowy przysługiwał w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Zmiana wysokości zasiłku pogrzebowego miała na celu dostosowanie jego wysokości do średniej wysokości tego typu świadczenia w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Interpelacja nr 25214 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie zwiększenia kwoty zasiłku pogrzebowego dla osób uprawnionych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej
Szanowna Pani Minister,
zasiłek pogrzebowy to świadczenie uregulowane w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w art. 35 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Pierwotnie – do 2011 roku stanowił 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby chowanej, a jego wysokość ogłaszał co kwartał prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawą o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej z 26 listopada 2010 roku wprowadzono zmianę zasad obliczania wysokości zasiłku na rzecz ustanowienia stałej kwoty ryczałtowej (w wysokości 4 tys. zł) wypłacanej osobom finansującym pochówek niezależnie od wysokości poniesionych kosztów. Ta kwota obowiązuje do dziś, mimo że na przestrzeni 10 lat od jej wprowadzenia koszty organizacji pochówku znacząco wzrosły. Kwestia ta była przedmiotem wielu interpelacji, a także kilku projektów ustaw, konsekwentnie odrzucanych przez większość rządzącą. W maju tego roku w odpowiedzi na interpelację posłów KO w przedmiotowej sprawie, ministerstwo wskazywało, że w wielu państwach członkowskich UE instytucja zasiłku pogrzebowego w ogóle nie występuje (Węgry, Irlandia, Malta), a w części państw członkowskich UE, w których występuje, jego kwota nie przekracza w przeliczeniu 2000 zł (m.in. Bułgaria, Czechy, Słowacja, Hiszpania, Portugalia), w związku z czym w chwili obecnej nie są prowadzone prace legislacyjne, których celem byłaby zmiana wysokości zasiłku pogrzebowego.
Mając powyższe na względzie, pragnę jednak zwrócić uwagę resortu na fakt, że koszty pochówku ponoszą często osoby starsze, samotne, w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, których dochody nie pozwalają na pokrycie realnych wydatków z tym związanych. Wymusza to zaciąganie przez nie pożyczek i dodatkowo zwiększa stres związany z odejściem bliskiej osoby. O tym, że jest to realny problem wśród osób starszych przekonują mnie liczne sygnały i postulaty zgłaszane do mojego biura poselskiego w tej sprawie.
W związku z tym stanem faktycznym zapytuję, czy nie uznaje Pani za zasadne i nie rozważa wprowadzenia mechanizmu umożliwiającego ubieganie się o wyższy zasiłek pogrzebowy osobom znajdującym się w złej lub bardzo złej sytuacji materialnej?
Poseł Krzysztof Piątkowski
8 lipca 2021 r.
Odpowiedź na interpelację nr 25214 w sprawie zwiększenia kwoty zasiłku pogrzebowego dla osób uprawnionych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej
Szanowna Pani Marszałek,
w związku z przekazaną przez Panią Marszałek przy piśmie z dnia 13 lipca 2021 r. (znak: K9INT25214) interpelacją pana posła Krzysztofa Piątkowskiego w sprawie zwiększenia kwoty zasiłku pogrzebowego dla osób uprawnionych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Zasiłek pogrzebowy jest jednorazowym świadczeniem przysługującym w razie śmierci i związanej z nią konieczności poniesienia kosztów na dokonanie pochówku. Ustawodawca zastosował formułę świadczenia przysługującego w oznaczonej, ryczałtowej kwocie. Istnienie zasiłku pogrzebowego nie wynika z realizacji obowiązku konstytucyjnego, ale jest wyrazem swobody ustawodawcy kształtowania systemu zabezpieczenia społecznego. Zasiłek pogrzebowy stanowi więc jedynie akcesoryjny element prawa do zabezpieczenia społecznego.
Jak wynika z treści art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą emerytalną”, zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci ubezpieczonego oraz jego członka rodziny, osoby pobierającej emeryturę lub rentę oraz jej członka rodziny oraz osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania.
Członkami rodziny, zgodnie z art. 77 ust. 2 ustawy emerytalnej, są:
- małżonek (wdowa i wdowiec);
- rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej;
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne dzieci niż wymienione w pkt 3;
- rodzeństwo;
- dziadkowie;
- wnuki;
- osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej, zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Natomiast art. 78 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, że zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.
Obecna kwota zasiłku pogrzebowego, która, zgodnie z art. 80 ustawy emerytalnej, wynosi 4000 zł, obowiązuje od dnia 1 marca 2011 r. wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. poz. 1578). Ustawa ta zmieniła wcześniej obowiązującą regulację, zgodnie z którą zasiłek pogrzebowy przysługiwał w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Zgodnie z uzasadnieniem rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (druk sejmowy nr 3430), zmiana wysokości zasiłku pogrzebowego miała na celu dostosowanie jego wysokości do średniej wysokości tego typu świadczenia w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Analiza rozwiązań dotyczących partycypacji państwa w kosztach pogrzebu osoby bliskiej, obowiązujących w państwach członkowskich Unii Europejskiej wskazuje, iż w wielu państwach członkowskich UE instytucja zasiłku pogrzebowego w ogóle nie występuje (Węgry, Irlandia, Malta). Ponadto warto zauważyć, iż w części państw członkowskich UE, w których to świadczenie występuje, jego kwota nie przekracza w przeliczeniu 2000 zł (m. in. Bułgaria, Czechy, Słowacja, Hiszpania, Portugalia). W związku z powyższym należy przyjąć, że kwota zasiłku pogrzebowego obowiązująca obecnie w polskim systemie ubezpieczeń społecznych przedstawia się korzystnie na tle podobnych rozwiązań przewidzianych w innych państwach członkowskich UE, zwłaszcza tych o zbliżonym poziomie dochodów ludności.
Powyższe uzasadnienie nie straciło waloru aktualności i w chwili obecnej nie są prowadzone prace legislacyjne, których celem byłaby zmiana wysokości zasiłku pogrzebowego.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że wprowadzenie uznaniowego zwiększenia wysokości zasiłku pogrzebowego w drodze decyzji w indywidualnych przypadkach, narusza zasadę równego traktowania. Należy podkreślić, że ustawodawca tworząc i reformując system ubezpieczeń społecznych kierował się zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, o czym stanowi przepis art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.), zgodnie z którym zasada ta dotyczy w szczególności obliczania wysokości świadczeń. Wobec tego uregulowania stosowane przy ustaleniu zasiłku pogrzebowego muszą być jednolite dla wszystkich grup społeczno-zawodowych, objętych zakresem ubezpieczenia.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do Ministerstwa wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 823), który zakłada zmianę art. 80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, określającego wysokość zasiłku pogrzebowego. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zostało upoważnione do przygotowania stanowiska rządu w tej kwestii, w świetle którego Rada Ministrów negatywnie zaopiniowała ww. projekt.
Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Stanisław Szwed
Warszawa, 23 lipca 2021 r.
Informację przekazał kol. Albin Piątkowski